Neutraal-Moresnet: Ministaat van het tekenbord
Een klein landje waar het leven goed was.
Na de nederlagen van Napoleon in 1813 en 1814 besloten de geallieerden tot een herindeling van Europa en werd het noordelijke deel van het Franse rijk onder Nederland en Pruisen verdeeld. Men kon het echter niet eens worden over het gebied rond Kelmis (La Calamine) waar zinkerts werd gewonnen, hetgeen van belang was voor de productie van messing. Dit leidde tot een bijzondere oplossing: er werd een gebied ingesteld dat onder gezamenlijk bestuur van Pruisen en Nederland kwam en een neutrale status kreeg – vandaar de latere naam Neutraal-Moresnet.
Het slechts 350 hectare grote gebied had de vorm van een taartpunt en liep vanaf het huidige Drielandenpunt tot aan de weg naar Luik. Aan de kaarsrechte grenslijnen was af te leiden dat ze op een tekentafel waren uitgezet; het westelijke en het oostelijke deel van de gemeente Moresnet vielen niet onder de overeenkomst.
Smokkel van sterke drank: In 1816 woonden hier slechts 256 inwoners, maar met de ontwikkeling van de zinkgroeve (sinds 1837: "Société des Mines et Fonderies de Zinc de la Vieille Montagne") en de daarmee gepaard gaande economische groei nam dit aantal snel toe. In 1830 werden er 500 inwoners geteld, in 1858 waren het er al 2.572. Het was de inwoners van
Neutraal-Moresnet toegestaan drank te stoken – zij het voor eigen consumptie. Maar er werden zulke grote hoeveelheden geproduceerd dat die zelfs in de ongeveer 70 cafés en herbergen in het gebied niet geconsumeerd konden worden. Daarom werden grote hoeveelheden over de grens gesmokkeld, vooral naar Nederland.
Een verder curiosum: De voorstanders van één universele internationale taal wilden aan het begin van de twintigste eeuw van Neutraal-Moresnet een Esperanto-staat maken. Bij een vergadering van de internationale Esperantobeweging werd Moresnet uitgeroepen tot de thuisbasis van de beweging. Volgens een bericht in de Aachener Post waren de inwoners van Neutraal-Moresnet enthousiaste Esperantisten: "De cursussen om de taal te leren zaten overvol en overal hoorde men mensen in het Esperanto stuntelen; ook de kasteleins van het landje bedienden hun klanten in de nieuwe landstaal."
De zinkertswinningin de groeve in de Altenberg stopte in 1895 en twee jaar later dienden de bewoners van Neutraal-Moresnet een verzoekschrift in om bij België aangesloten te worden ingeval er ooit een einde aan hun onafhankelijkheid kwam. In de Eerste Wereldoorlog werd het gebied, evenals België, door Duitsland bezet en uiteindelijk werd het op basis van het Verdrag van Versailles van 1919 bij België gevoegd.
