Historisch Vaals: In het spoor Van von Clermont

Hoe een succesvolle textielfabrikant uit Aken van Vaals zijn thuis maakte.
Hoewel er al lang voor onze tijdrekening en ook tijdens de Romeinse tijd mensen in het gebied rond Vaals woonden, heeft deze plaats zijn huidige vorm met name te danken aan de activiteiten van één man: Johann Arnold von Clermont (1728-1795). Deze zoon van een lakenfabrikant uit Aken verplaatste de productie van zijn familieonderneming in 1761 naar het naburige dorp, nadat de regels van het gildewezen van de Duitse keizerstad productie-uitbreiding onmogelijk hadden gemaakt. In Vaals waren protestanten indertijd zeer welkom en talloze geloofsbroeders van Von Clermont die zich in het katholieke Aken achtergesteld voelden, vestigden zich ook in het Nederlandse deel van het hertogdom Limburg.

Von Clermont heeft in Vaals zijn sporen achtergelaten: Aan het Von Clermontplein in het centrum van Vaals ligt het stadspaleis met lakenfabriek dat Von Clermont door de architect Moretti uit Aken liet bouwen. Momenteel is dit pand in gebruik als gemeentehuis. Von Clermont nam ook het initiatief tot de aanleg van een grote openbare watervoorziening die in verbinding stond met het gekanaliseerde stroompje de “Gau”: het zachte bronwater met zijn constante temperatuur van 10 graden Celsius was prima geschikt voor het spoelen en verven van lakense stoffen. Aan het Von Clermontplein bevindt zich ook de vroegere Luthers-Evangelische kerk, die in 1737 door rijke protestanten uit Aken gebouwd werd. In het  achthoekige gebouw is nu het museum “Kopermolen” gevestigd waar wisselende exposities en concerten worden gehouden.

Vroeg-classicistische pracht en praal: Ook het prachtige vroeg-classicistische gebouw Kasteel Bloemendaal is in opdracht van Arnold von Clermont gebouwd. In 1791, op 63-jarige leeftijd, wilde de fabrikant zijn levensdroom vervullen en liet hij tegenover zijn nieuwe weverij de eerste stehen leggen voor een vorstelijk landgoed. Later werd het huis gebruikt als klooster en als kloosterlijk meisjesinternaat, terwijl het tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetters als militair hospitaal werd gebruikt. In 1990 wird het besluit genomen het leegstaande monumentale pand, dat in verval dreigde te raken, tot luxe hotel te verbouwen.

Vaalsbroek: Von Clermont kocht ook het bouwvallige kasteeltje Vaalsbroek en verbouwde dit fasegewijs tot een landgoed met woonhuis, kantoorgedeelte, fabriek en landschapspark. Momenteel bevindt zich hier een luxe landhotel. “Een van de mooiste dorpen in de omgeving”: De Vaalser kapelaan Adolph Vaessen schreef over Von Clermont dat de lakenfabrikant Vaals met zoveel andere gebouwen en woonhuizen had verfraaid, dat het dorp daardoor van een drassig dorp met armoedige hutten was omgevormd tot een van de mooiste dorpen in de omgeving.

TIP: Er is een bewegwijzerde rondwandeling uitgezet door historisch Vaals waarbij op bepaalde gebouwen bordjes met extra informatie zijn aangebracht.